Еуропада шопинг жасап, ақша қайтарып алу — такс-фри жөніндегі гайд

Миланда дизайнерлік сөмке немесе Парижде парфюм сатып алудың өзі бір ғанибет. Ал сол заттар үшін ақшаның бір бөлігін қайтарып алу — тіпті керемет! Еуропадағы такс-фри жүйесінің арқасында туристер қосылған құн салығын (ҚҚС) қайтарып алып, ақша үнемдей алады. Бұл жүйе қалай жұмыс істейді, қайда мөр басу керек және қанша ақшаны қайтарып алуға болады — осының бәрін айтып береміз. Спойлер: бәрі сіз ойлағандай қиын емес!

Алдымен жүйенің негізгі принциптерін түсіндіріп береміз, содан кейін не істеу керегін қадам-қадам айтып береміз.

Үнемді саяхаттау және басқа да пайдалы нұсқаулықтар — әлеуметтік желілерімізде

Telegram

Instagram

Такс-фри деген не?

Такс-фри (tax free) — бұл қосылған құн салығының (ҚҚС) бір бөлігін қайтару жүйесі. Бұл жүйе әлемнің шамамен 50 елінде жұмыс істейді, көбіне — Еуропада. Әр елде ҚҚС мөлшері әртүрлі, бірақ кем дегенде 15% болады. Бұл салық тауар бағасына бірден қосылады, яғни сіз бірдеңе сатып алғанда, салықты қоса төлейсіз.

Мысалы, сіз Италияда 1000 еуроға сөмке сатып алдыңыз делік. Бұл сомаға 22% ҚҚС кіреді, яғни 220 еуро елдің бюджетіне кетеді. Бірақ егер сіз ЕО елдерінің бірінде тұрмайтын турист болсаңыз, онда осы соманың бір бөлігін қайтарып алуға болады. 

Еуропада кім ҚҚС қайтарып ала алады?

ЕО аумағынан тыс жерде тұратын әрбір турист ҚҚС-ны қайтара алады. Бірақ бұл жалғыз шарт емес — басқа да талаптар бар:

— Тауарларды өзіңізбен бірге елден алып шығуыңыз керек. Сатып алынған заттар багажыңызда немесе қол жүгіңізде болуы тиіс. Ең бастысы — оларды ашпау, жапсырмаларын шешпеу және сапар біткенше қолданбау. Ресми түрде айтқанда, егер сіз жаңа кроссовканы киіп алсаңыз немесе гаджетті қуаттап үлгерсеңіз, ҚҚС-ны қайтара алмайсыз. Іс жүзінде бұның бәрін жиі тексермейді, бірақ тәуекел етпеген жөн — неғұрлым күдік туғызатын себеп аз болса, ақшаңызды қайтарып алу мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады.

— Мерзімі шектеулі. Әдетте ҚҚС қайтару рәсімін зат сатып алынған күннен бастап үш айдың ішінде рәсімдеу керек.

— Сауда-саттыққа жұмсаған ең төменгі шегі бар. Әр елде ҚҚС қайтаруға болатын ең аз сома белгіленген. Мысалы, Германияда — 50 еуро, ал Францияда — 100 еуро. Төменде бұл туралы нақтырақ айтып береміз.

— Заттарды өзіңіз үшін сатып алуыңыз керек. Мысалы, өзіңіз киетін киім, қолданатын электроника немесе косметика жарайды. Бірақ егер сіз он бірдей смартфон немесе бір чемодан сөмке алып бара жатсаңыз, кеден қызметі оны сату үшін әкетіп жатыр деп күмәндануы мүмкін. Мұндай жағдайда ҚҚС қайтарып бермеуі мүмкін.

Қанша ақшаны қайтарып алуға болады?

Төленген ҚҚС толық көлемде қайтарылмайды. Қайтарылатын сома елге, сатып алынған заттың құнына және әрине, комиссияға байланысты.

• Делдал комиссиясы. Көптеген Еуропа елінде ҚҚС-ны қайтарумен арнайы операторлар айналысады. Олардың қызметі тегін емес — қайтарылатын сомадан белгілі бір пайыз ұстап қалады. Әдетте 10–15% шамасында. Нақты операторға және сіз жұмсаған сомаға байланысты. Сондықтан таңдаған компанияның сайтындағы қайтару калькуляторын алдын ала тексеріп алған жөн. Ең танымал операторлар — Global Blue, Planet, Vatfree.
• Конвертация комиссиясы. Егер ақшаны теңгелік банк картасына қайтарып алсаңыз, конвертация үшін аздаған қосымша комиссия алынуы мүмкін. Мысалы, егер комиссия 15% болса, 100 еуроның 15 еуросы ұсталады, ал валюта айырбастау шығындарын ескере отырып, қолыңызға шамамен 83 еуро түседі.

Еуропада ҚҚС қайтарып алу үшін не істеу керек?

Шарттарын нақтылап алыңыз

Әрбір ЕО елі ҚҚС-ны қайтару үшін сауда-саттыққа кеткен ең аз соманы белгілеп қойған. Егер сіз шопинг жасауды жоспарлап отырсаңыз, бұл шектеулерді алдын ала нақтылап алыңыз. Саудаға шыққанда паспортты немесе оның көшірмесін ала барыңыз: кейбір дүкендерде сатушылар сіздің ЕО резиденті емес екеніңізге көз жеткізуі керек.

Дүкеннен ҚҚС қайтаруға арналған арнайы құжатты сұрап алыңыз

Әр елде бұл құжаттың атауы әртүрлі: Германияда — Ausfuhrbescheinigung, Италияда — Modulo per il Rimborso IVA, Францияда — Formulaire de Détaxe. Кейбір елдерде, мысалы, Нидерланды мен Испанияда, оны тіпті онлайн рәсімдеуге болады. Болжам жасап жүрмеу үшін дүкеннен ҚҚС қайтару жүйесі қалай жұмыс істейтінін нақтылап алыңыз. Туристік сауда орталықтарында немесе бренд дүкендерінде сатушылар өздері бұл туралы сұрайды. Ал шағын дүкендерде өзіңіз сөз бастауыңыз керек болады — ұялмаңыз, сұрақ қойғаныңыз үшін ақша алмайды!

Құжатты толтырып, чекті сақтап қойыңыз

Кейде дүкендегі сатушылар құжатты өздері толтырып беруі мүмкін. Ең бастысы, онда сатып алынған күн дұрыс жазылғанына және сатушы да, сіз де қол қойғаныңызға көз жеткізіңіз. Чектер мен есепшоттарды лақтырып тастамаңыз — олар салықты рәсімдеу кезінде қажет болады.

Әуежайда кеден мөрін қойдырыңыз

Енді сіз сатып алған заттарды шынымен ЕО аумағынан шығарып жатқаныңызды растауыңыз қажет. Ол үшін кедендік тексеруден өту керек. Сатып алған заттар салынған багажды тапсыруға асықпаңыз — кеден қызметкерлері оларды көргісі келуі мүмкін. Чемоданды асығыс-үсігіс ақтарып жатпау үшін сатып алған заттарды қолыңызда немесе бөлек пакетке салып ұстағаныңыз жөн.

Қажет нәрселер: толтырылған такс-фри формасы, чектер, паспорт және отырғызу талоны (егер кеден қызметі тіркеу аймағынан кейін орналасса). Егер бәрі дұрыс болса, мөр басып береді  — дәл осы мөр заттарды экспортты растайды.

Одан кейін елдің талабына қарай әрекет етесіз: кейбір елдерде форманы кері дүкенге жіберу қажет. Оны әуежайдағы арнайы dropbox жәшігіне тастауға немесе салықты қайтарып беретін агентке тапсыруға болады.

Маңызды: мөрді ЕО-дан шығардағы соңғы елде бастыру керек. Мысалы, егер сіз жемпірді Даниядан, шалбарды Франциядан, ал аяқкиімді Италиядан сатып алып, үйіңізге Грекиядан қайтатын болсаңыз — мөрді дәл Грекияда бастыруыңыз қажет. Егер сатып алған ел мен салықты қайтаратын елдің валютасы әртүрлі болса (мысалы, еуро мен дат кронасы), айырбастау үшін комиссия ұстауы мүмкін.

Ақшаның түскенін күтіңіз 

Мөр қойылды ма? Керемет! Енді ҚҚС-ны қайтарып алуға кірісеміз. Кейбір әуежайларда бәрі оңай: бір VAT-кеңсе құжаттарды қабылдап, сол жерде-ақ ақшаңызды қайтарып береді. Ал басқа әуежайларда алдымен кеденнен мөр алып, содан кейін ғана операторларға (делдал компанияларға) баруға тура келеді. Бастысы, ұшар алдында әуежайдың сайтынан қажетті кеңселердің қай жерде орналасқанын анықтап алыңыз — сонда әбігерге түспей, бәріне де үлгересіз.

Енді ең жағымдысы — ақшаны қалай қайтырып алатыныңызды таңдайсыз. Бірнеше жолы бар:

• Банк картасына — ыңғайлы, бірақ ақшаның түскенін күте тұруға тура келеді (кейде бір ай уақытқа дейін).
• Қолма-қол ақшамен — бірден аласыз, бірақ кейде аздаған комиссия ұстайды.
• Цифрлық әмиянға (мысалы, AliPay) — барлық жерде мұндай мүмкіндік бола бермейді, бірақ керек болып қалар.

Кеңес: тіркеу мен тексеруге арналған әдеттегі уақыттан бөлек, осы бір бюрократиялық рәсімдерге кем дегенде бір сағат арнаңыз. Әйтпесе ақшаңызды қайтарып аламын деп жүріп, рейске кешігіп қалуыңыз мүмкін.

Кейбір ЕО елдеріне қатысты кеңестер

Кейбір елдердің өз ерекшеліктері бар: бір жерде қолданбалар арқылы онлайн рәсімдеуге болады, ал кейбірінде ақшаны бірден қайтарып береді. Лайфхактарды түртіп алыңыз!

• Нидерланды — мұнда ҚҚС-ны арнайы NL Customs VAT қолданбасы арқылы онлайн рәсімдеуге болады. Ең бастысы — оны алдын ала жүктеп алыңыз, сатушыдан цифрлық чек сұраңыз және әуежайда Bluetooth пен геолокацияны қосулы күйде ұстаңыз — бұл автоматты растауға көмектеседі. Бірақ барлық дүкен бұл жүйені қолдана бермейді, сондықтан кейде құжаттарды қолмен толтыруға тура келеді.
• Испания — бұл елде де осыған ұқсас сервис бар. DIVA жүйесі арқылы ҚҚС қайтаруды онлайн рәсімдеуге болады, бірақ бір маңызды шарт бар: сатып алған сәтте сатушыдан электронды такс-фри чегін сұраңыз. Егер оны алдын ала алмасаңыз, бәрібір әдеттегі жолмен рәсімдеу керек болады.
• Франция — әйгілі Galeries Lafayette сауда үйінде 100 еуродан көп сомаға тауар сатып алсаңыз, ҚҚС-ны сол жерде қайтара аласыз. Қаражатты қалай алғыңыз келетінін өзіңіз таңдайсыз: қолма-қол, банк картасына, AliPay арқылы немесе әуежайда рәсімдеп алуға болады.
• Италия — көптеген аутлетте такс-фриді бірден рәсімдеуге болады. Әдетте мұнда Global Blue немесе Planet операторлары жұмыс істейді, сондықтан дүкен араламас бұрын компания шарттарын нақтылап алыңыз.