Өзбекстан қалалары бойынша үлкен гид: маршрутты жоспарлау, не көруге, дәмін татуға және сапардан не алып қайтуға болады
Бағдарламада: Ташкент, Бұхара, Хиуа, Нүкіс және Риштан.
Кейбір елдерге бір рет барып, көргін келетін мемлекеттер тізімнен біржола сызып тастайсың. Бірақ Өзбекстан ондай емес. Мен ол жақта жеті рет болдым (жақында сегізінші рет баруды жоспарлап жүрмін), және әр жолы бұл ел мен үшін жаңа қырынан ашылады. Ал қайтарда тек естеліктер ғана емес, сонымен бірге зире, сюзане, шапан немесе керамика сияқты заттарды да алып келемін. Осы материалда мен барған қалалар бойынша гайд және сол жерде ненің дәмін татып көруге, қандай сыйлық немесе кәдесый алып қайтуға болатыны туралы кеңестер бар.
Өзбекстанда жайлы жолдар, жылдам пойыздар және қолжетімді әуе билеттері бар. Менің классикалық маршрутым Алматыдан Ташкентке ұшақпен барудан басталады. Ташкентте бірнеше күн өткізіп, содан кейін «Афросиаб» жылдам пойызымен Бұхараға аттанамын. Билеттерді алдын ала, әсіресе туристік маусымда, сатып алған дұрыс. Оларды онлайн алуға болады (сатылым үш ай бұрын ашылады).
«Афросиаб» пойызымен Самарқанға да жетуге болады. Ферғана алқабына жетудің ең ыңғайлы жолы - көлікпен бару. Әсіресе достарыңызбен бірге саяхаттасаңыз. Ал Нүкісқа бару үшін ең тиімдісі – Өзбекстанның әуе желілерімен ұшу, бұл әрі уақытты, әрі күшіңізді үнемдейді. Нүкістан Хиуа немесе Үргенішке дейін қайтадан көлікпен жетуге болады.
Ташкент: мұражайлар, галереялар, базарлар және кәдесыйлар
Ташкент – бұл бір уақытта әрі заманауи, әрі дәстүрлі қала. Мұнда базарлар мен жаңа кофеханалар, жайлы махаллялар мен кең даңғылдар қатар орналасқан. Өнерді мен кофе сүйерлерге Яккасарай ауданында тоқтауға кеңес беремін. Бұл қала жүрегі әрі суретшілер, фотографтар мен журналистердің (қысқаша айтқанда, хипстерлердің) орталығы. Дәл осы ауданда сіз дәмді кофе мен круассанды, тандыр самсасын таба аласыз, қазанның ашылуына үлгересіз және көптеген мұражай мен галереяларға кіріп шығасыз.
Мысалы, Мемлекеттік өнер мұражайында уақытты ұмытып кетуге болады – төрт қабатты ғимаратта жиналған экспозициялар ешкімді бей-жай қалдырмайды. Мұнда алып сюзане, көне фрескалар, Х ғасырдың керамикасы және Кандинский мен Малевичті қоса алғанда, көптеген суретшінің жүздеген туындылары бар. Нағыз эстеттер үшін шынайы рахат!
Тағы бір шағын, бірақ ерекше атмосферасы бар мұражай – Қолданбалы өнер мұражайы. Бірнеше залдан тұратын экспозицияда ағашқа жасалған нәзік оюларды, көне кестеленген сюзанелерді, дәстүрлі зергерлік әшекейлерді, сондай-ақ Өзбекстанның ең танымал суретшілерінің бірі Шыңғыс Ахмаровтың туындыларын көруге болады. Бірақ мұражайдың басты қазынасы – оның ғимараты, яғни орыс дипломаты Александр Половцовтың бұрынғы үйі. Ғимараттың қабырғалары ганшқа (жергілікті алебастр түрі) ойылып жасалған оюлармен, витраждармен және керамикалық өрнектермен безендірілген. Ал ішкі ауласында тынығып, көне ағаштың саясында отырып, шағын кәдесый дүкеніне кіріп шығуға болады.
Жалпы, Ташкент – ірі де, шағын да мұражайы көп қала: Мемлекеттік Темір әулеті тарихы мұражайы, репрессия құрбандарының мұражайы, суретші Орал Тансықбаевтың үй-мұражайы, биші Тамара Ханумның мемориалдық мұражайы, Есенин мұражайы және басқа да көптеген мәдени орын бар.
Егер Ташкентті бірнеше сағат ішінде, артық қиындықсыз аралағыңыз келсе, аудиогидпен экскурсия алыңыз. Мысалы, қалада Лондон стиліндегі қызыл екі қабатты Tashkent City Tour автобусы жүреді. Ол барлық негізгі көрнекті орындар арқылы өтеді және сағат 10:00-ден 17:00-ге дейін қатынайды. Тур «Өзбекстан» қонақүйінің қарсы алдындағы Әмір Темір саябағынан басталады. Билеттерді сапар басталмас бұрын 15 минут бұрын сол жерде сатып алуға болады.
Мемлекеттік өнер мұражайында
Әлішер Науаи театры
Әлішер Науаи театры
Әлішер Науаи театры, іші
Палау
Тағы да қайда баруға болады:
- Чорсу базары – зәулім көгілдір күмбезді үлкен базар. Мұнда бәрін табуға болады: кептірілген жемістер, дәмдеуіштер, сюзанелер, ашықхаттар, керамика. Мен, мысалы, әр сапарымда күріш (иә, Алматыда ондай жоқ), зире, сыйлық ретінде шағын кәдесыйлар және ұшақпен тасымалдауға төзімді Самарқан нанын сатып аламын.
Лайфхак: базарға бармас бұрын жергілікті тұрғындардан нақты бағаларды сұрап алыңыз, осылайша сауда кезінде сатушылардың «туристік салықты» қаншалықты қосатынын білесіз.
- Янгиабад базары – шулы, ретсіз, мүлде туристік емес орын. Бірақ дәл осы жерде винтажды сюзане мен чакандарды жақсы бағамен табуға болады, сондай-ақ ескі пластинка мен көне кітаптар да бар!
- Алишер Науаи атындағы Мемлекеттік академиялық Үлкен театр. Егер сіз театр жанкүйері болмасаңыз да, осында кіріп, суретші Шыңғыс Ахмаровтың фрескаларын тамашалауға немесе осы маңды аралап, серуендеуге болады.
- Ильхом театры – Өзбекстанның алғашқы тәуелсіз театры. Ол 1976 жылы ашылған және әлі күнге дейін классикалық немесе заманауи сценарийлерге негізделген эксперименттік қойылымдар көрсетеді.
Ташкенттен не әкелуге болады:
- Чорсу базарынан кептірілген жемістер, дәмдеуіштер, науат және кәдесыйлар.
- Kanishka дүкенінен былғары сөмкелер, белдіктер немесе киімдер.
- Базардан (Наурыз кезінде) немесе тіпті Korzinka супермаркетінен сумаляк.
- Teplo Store дүкенінен жергілікті дизайнерлердің аксессуарлары немесе киімдері.
- Masar дүкенінен заманауи зергерлік әшекейлер (сонымен қатар Hlmrdv Gallery көрмесін тамашалауға болады).
Бұхара: баяу өмір, тоқыма шеберханалары және көне кварталдар
Бұхара – зымыраған уақыт баяулайтын қала. Мұнда ескі махаллялармен серуендеп, оюланған есіктерді тамашалап, азанды тыңдап отырып, асықпай көк шай ішуге болатын қала.
Бұхарадағы мен
Ескі қала
Шавкат Болтаев
Мен әрдайым көне орталықта (оны кейде еврей кварталы деп те атайды), синагогаға жақын жерде орналасамын. Нағыз Бұхараны көруге мүмкіндік алғаным үшін жергілікті деректі фотомектептің негізін қалаушы Шавкат Болтаевқа қарыздармын. Ол өмірден өткенге дейін маған біраз уақыт Бұхараның шынайы өмірімен таныстырған жолсерігім болды. Бүгінде оның шеберханасын ұлдары жүргізеді, онда әлі күнге дейін Бұхараның, сондай-ақ еврей және рома қауымдастықтарының танымал фотосуреттерін сатып алуға болады.
Егер Ташкент – қозғалысқа толы қала болса, Бұхара – баяу ырғақтың мекені. Мұнда тіпті палаудың да дәмі өзгеше: ош-и софи (бұхарлық палаудың атауы) ерекше хош иісті, бұқтырылған, зығыр және мақта майының дәмі бар. Бұл палауды көне кварталдарға кірсеңіз, кез келген жерде таба аласыз.
Сондай-ақ сол жерден кілем тоқитын шеберханалар, атақты бұхарлық пышақтар, зергерлік әшекейлер және керамика жасайтын шеберлерді кездестіресіз. Бірақ абай болыңыз: бұхарлық кілемдердің құндылығы туралы әңгімелердің кейбірі – жай ғана туристерге арналған аңыздар.
Бұхарада тағы не көруге болады:
- Бұхара синагогасы – бұл тек жұмыс істеп тұрған ғибадатхана ғана емес, сонымен қатар сәулет ескерткіші. Туристер мұнда жиі келіп, Орталық Азиядағы еврей қауымдастығының көпғасырлық тарихымен танысады. Кіреберісте раввинді күтіп қалуыңыз мүмкін.
- Ситораи Мохи-Хоса – Бұхараның соңғы әмірінің жазғы резиденциясы. Ол қала сыртында орналасқан, сондықтан бару үшін көлік қажет, бірақ бұл сапар оған әбден тұрарлық. Мұнда дәстүрлі киімдер мен қолданбалы өнер мұражайларын көруге болады, сондай-ақ хан сарайының көне тауыс құстарының ұрпақтарын кездестіруге мүмкіндік бар.
- Бахауддин Нақшбанди кесенесі – суфийлер орденінің орталығы және қасиетті орын. Бұл жер тек зиярат етушілер үшін ғана емес, эстетикаға құмар жандар үшін де қызықты: аркалар, мозаика, оюлы ағаш колонналар мен көркем өрнекті Орталық Азия сәулеті ерекше әсер қалдырады. Оған қоса, мұнда толық тыныштық орнап, қаланың қарбаласынан алшақтауға мүмкіндік бар.
Бұхарадан не әкелуге болады:
- Шавкат Болтаев шеберханасынан қаланың фотоашықхаттары.
- Қабырғаға ілуге арналған шығыс миниатюралары (кез келген кәдесый дүкенінде бар).
- Бұхарлық «тырна» пішінді қайшылар (мұндай қайшылар модель Крисси Тейгенде де бар!).
Хиуа: Ичан-Кала, жергілікті тағамдар және күтпеген оқиғалар
Мен ұзақ уақыт бойы Хиуаға баруды армандадым, және ақыры жеткенде, өзімді ертегіге енгендей сезіндім. Бірақ Бұхарадан айырмашылығы, бұл ертегі тым туристік болып шықты. Хиуадағы ең жақсы шешім – тарихи Ичан-Кала қалашығында тоқтау. Бұл – барлық басты көрікті жерлері орналасқан көне қамал: мұнда мешіт мұнаралары, медреселер, мешіттер және мұражайлар бар. Мұнда тұру ыңғайлы: бір рет билет сатып алсаңыз, содан кейін кіріп-шығу тегін болады.
Ичан-Кала
Шәйханадан көрініс
Жұма мешіті
Мен бұрын медресе болған Orient Star Khiva қонақүйінде орналасуға ұйғардым. Ғимараттың сәулеті әдемі болғанымен, жайлылық жағы ақсандап тұрды: бөлмелері ылғалды, қапырық, терезелер жоқ, бірақ ішкі ауласы өте көркем.
Туристер көп болғанына қарамастан, Хиуада мен алғаш рет лязги биін (ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра тізіміне енген Хорезм биі) көрдім. Сондай-ақ хорезмдік тандыр нан пісіру бойынша тегін шеберлік сабағына қатысып, базарлардың бірінен ескі, ауыр, замартас түстес шапан тауып алдым. Ол тура менің атам киген шапанға ұқсайды. Бұхара мен Ташкентте мұндайды кездестірмегендіктен, оны 70$-ға сатып алдым. Сол уақыттан бері бұл шапанды мен күздің соңы мен көктемнің басында да киемін.
Шайханада
Палау
Тандыр нан
Хиуада тағы не көруге болады:
- Жұма мешіті – 213 оюлы бағанасы бар ерекше ғимарат, басқа ешбір мешітке ұқсамайды.
- Кальта-Минор мешіт мұнарасы – Хиуаның ең танымал символы, мұнда барлық турист суретке түседі.
- Таш-Хаули сарайы – оюланған есіктер, көркем өрнекті төбелер және Хиуа хандарының өмір сүру атмосферасы.
Хиуада ненің дәмін тату керек:
- Тұхум барак – хорезмдік тағам, ішіне нәзік омлет қосылған варениктерге ұқсайды.
- Шивит ошы – жасыл кеспеден жасалған лағман, ал оның тұздығы зире қосылған қуырдаққа ұқсайды.
- Палау – Хиуадағы палау мүлдем бөлек: ақ күріш, жұмсақ ет, майы аз, жеңіл тағам.
Нүкіс: кеңестік авангард коллекциясы және Арал кемелерінің зираты
Нүкіс – Өзбекстанның басқа туристік қалаларына ұқсамайды. Бұл – шөлдің ортасында орналасқан Қарақалпақстанның астанасы. Мұндағы үйлер шағын қамалдарға ұқсайды, радиодан қазақша хабарлар, ал теледидардан қазақша бағдарламалар көрсетіліп жатады.
Савицкий мұражайы
Савицкий мұражайы
Орал Тансықбаевтың суреті
Нүкістің маңайы
Менің Нүкіске сапарымның басты себебі – Савицкий мұражайы, оны жиі «шөлдегі Лувр» деп атайды. Бұл жерде кеңестік авангард өнерінің ең үлкен коллекциясы сақталған: Александр Волков, Михаил Курзин, Николай Карахан, Надежда Кашина, Орал Тансықбаев, Усто Мумин және басқа да көптеген суретшінің туындылары бар. Мұражай Игорь Савицкийдің құрметіне аталған. Ол суретшілердің картиналарын сатып алып, қарақалпақ отбасыларынан қолөнер бұйымдарын жинап, оларды сақтап қалуға тырысқан.
Музейде
Музейде
Бүгінде мұражай қорында 100 000-ға жуық экспонат бар, бірақ оның тек 2%-ын ғана көруге болады. Сапар алдында Мариника Бабаназарованың дәрістерін көруге кеңес беремін. Олар бұл картиналардың қалай сақталып қалғанын және олардың қандай тарихтарды жасырып жатқанын түсінуге көмектеседі.
Қарақалпақстанда тағы не көруге болады:
- Миздахкан некрополі – кесенелер мен жерлеу орындары бар көне археологиялық кешен.
- Хорезм қамалдары – Қарақалпақстанда ондаған ежелгі бекіністер сақталған, бірақ уақытыңыз шектеулі болса, Топыраққала мен Аязқалаға баруға болады.
- Мойнақтағы кеме зираты – Арал теңізінің трагедиясын еске салатын орын.
Егер сапарыңызды жеке әрі ерекше еткіңіз келсе, барлық көрікті жерге таксимен жету ең ыңғайлы шешім.
Риштан: авторлық керамика және қайталанбас тұрмыстық бұйымдар
Риштанға көбіне кәсіби керамистер мен қыш өнерін бағалаушылар келеді. Мұнда айтарлықтай көрікті жерлер жоқ, бірақ Риштанның басты құндылығы – оның керамикасы. Қалада Орталық Азиядағы ең танымал керамистердің бірі – Алишер Назиров тұрып, жұмыс істейді. Оның мектебі тек Өзбекстанда ғана емес, шетелде де танымал: шәкірттері бала кезінен бастап оқуға келеді, ал кейбіреулері Жапонияда білімін жалғастырады.
Алишер Назировтың шеберханасында
Алишер Назиров
Алишер Назировтың шеберханасында
Шеберханалар
Риштандағы палау
Риштан керамикасын бірден тануға болады – оның ерекшелігі «ишкор» деп аталатын көгілдір жылтыратқышта. Бұл глазурь минералды пигменттер мен тобылғы күлінен жасалады. Ал шеберлер қызыл сазды өз бұйымдары үшін қаланың өзінен қазып алады.
Алишер Назировтың ауласында шағын мұражай бар. Мұнда дәстүрлі риштандық өрнектер, сондай-ақ кеңес дәуірінің керамикалық паннолары, мерейтойлық бұйымдар және сирек авторлық жұмыстар қойылған. Уақытыңыз болса, мастер-классқа жазылыңыз. Өзіңіз өзбек керамикасын жасап көресіз және өсімдіктерден ерекше бояулар алу әдісін үйренесіз.
Риштаннан не әкелуге болады:
- Палауға арналған леген – қолөнер туындысы. Бағасы: үлкені шамамен $100, орташасы $30–50 (шеберханаларда сатылады).
- Шай пиялалары мен құмыралар – қолдан боялған.
- Қабырғаға ілетін декоративті тәрелкелер – арзанырақ, бірақ күнделікті пайдалануға арналған ыдыстардан берік емес.
Неліктен Өзбекстанға қайта оралғың келеді?
Өзбекстан – таныс мәдениеттің жылуы, қонақжай адамдар, жайлы жолдар, сәулет пен қолөнердің әсемдігі. Мұнда жеңіл, дәмді, ыңғайлы және қауіпсіз. Ең бастысы – әр сапардан кейін қайта оралғың келетін сезім қалады.
